De Commissie ontwaart vier trends die een grote impact op de Europese Unie kunnen hebben: klimaatverandering en andere milieuproblemen (1), digitale hyperconnectiviteit en technologische transformatie (2), druk op democratie en waarden (3) en verschuivingen in de mondiale orde en demografie (4).

In een 23 pagina's tellende document lijst de Commissie op wat deze evoluties voor Europa kunnen betekenen. De temperatuursstijgingen kunnen vooral in het zuiden tot waterschaarste, conflicten en grote migratiestromen leiden. Landbouwactiviteiten zullen zich ook niet zomaar naar het noorden verplaatsen, want de hogere temperaturen in Noord-Europa dreigen gepaard te gaan met het risico op extra koudegolven, veroorzaakt door een zwakkere Golfstroom.

De klimaatverandering komt bovendien niet alleen. Ze zal de biodiversiteit onder druk zetten, het milieu aantasten en de volksgezondheid bedreigen. "Toekomstige pandemieën en ziektes worden des te waarschijnlijker", luidt het.

De Commissie vertaalt de opgesomde uitdagingen in een reeks 'actiegebieden'. Zo moeten de milieuproblemen aanzetten tot het creëren van duurzame gezondheids- en voedselsystemen en het waarborgen van koolstofvrije en betaalbare energie.

De digitale transformatie zal aanleiding geven tot nieuwe producten, diensten, verdienmodellen en leef- en werkpatronen, maar brengt ook het risico op cyberaanvallen en netwerkpannes met zich mee. Meer automatisering zal jobs doen verdwijnen en tot nieuwsoortige jobs leiden, maar die dreigen bepaalde fundamentele rechten op de helling te zetten en voor meer ongelijkheid te zorgen. Een oplossing kan er voor de Europese Unie in bestaan een mondiale leidende positie te verwerven, zodat de EU op ook sociaal vlak de facto internationale standaarden kan zetten.

Omdat de instabiliteit en het aantal conflicten wereldwijd wellicht niet zal afnemen, waarschuwt de Commissie ervoor dat ook de democratie onder druk kan komen te staan. "Grootschalige desinformatiecampagnes, aangevuurd door nieuwe tools en online platforms, zullen de democratische systemen bedreigen en voor een nieuw type informatieoorlog zorgen", luidt het. "Dit kan onze democratieën bedreigen, debatten polariseren en de volksgezondheid, onze veiligheid en het milieu onder druk zetten."

Een tegengewicht kan geboden worden door verregaande samenwerking met publieke en private actoren. "Dit moet samengaan met het bevorderen van vrije en eerlijke verkiezingen en de bescherming van persvrijheid en pluralisme", zegt de Commissie.

De demografische en economische veranderingen tot slot zullen de geopolitieke en geo-economische evenwichten doen schuiven. China wordt wellicht nog voor het einde van het decennium de grootste economie ter wereld en in de komende twee decennia steekt India mogelijk de Europese Unie voorbij. De rivaliteit tussen de VS en China kan dan weer een bepalende factor worden. Voor de Europese Unie komt het er in ieder geval op aan, argumenteert de Commissie, haar veiligheids- en defensiecapaciteiten te versterken, te blijven samenwerken met haar mondiale partners en de veerkracht van haar instellingen te versterken.

Of dit tot concrete nieuwe initiatieven zal leiden, horen we mogelijk volgende week woensdag al, tijdens de toespraak van von der Leyen voor het Europees Parlement in Straatsburg. De strategische prognoses moeten ook hun weerslag krijgen in het werkprogramma van de Commissie.