De Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) heeft ernstige bedenkingen bij de centrale ziektebriefjesdatabank die minister Vandenbroucke wil oprichten. In een advies dat Medi-Sfeer en De Specialist konden inkijken, spreekt de GBA van “aanzienlijke risico’s” en een gevaar voor een “afglijden naar een toezichtmaatschappij”. De geplande startdatum van 1 oktober blijkt onhaalbaar.

België telde eind 2023 meer dan een half miljoen langdurig zieken. De invaliditeitsuitkeringen kosten de overheid intussen ruim 9 miljard euro per jaar. Om dat hoge cijfer in te dammen, wil minister Vandenbroucke zoals bekend een databank opzetten waarin ziektebriefjes systematisch worden verzameld. In eerste instantie gaat het om arbeidsongeschiktheid langer dan veertien dagen, later zouden alle attesten worden opgenomen.

De databank, die door het RIZIV zou worden beheerd, moet het voorschrijfgedrag van artsen monitoren en tegelijk fraude door patiënten blootleggen. Artsen die opvallend vaak of langdurig ziektebriefjes voorschrijven, kunnen worden aangesproken en riskeren sancties. 

Aanzienlijke risico’s

Maar volgens de Gegevensbeschermingsautoriteit, de vroegere Privacycommissie, gaat het om een te ingrijpend instrument. De oprichting van zo’n databank vormt een bijzonder significante inmenging in het recht op privacy en de bescherming van persoonsgegevens, luidt het. 

Het massaal centraliseren van gezondheidsgegevens van mensen in een kwetsbare situatie brengt volgens de privacywaakhond aanzienlijke risico’s mee, zoals function creep: data die later voor andere doeleinden worden aangewend. Ook de voorgestelde bewaartermijn van tien jaar noemt de GBA disproportioneel.

Daarbij komt dat de begrippen “ongepast voorschrijfgedrag” en “ongepast gebruik van de therapeutische relatie” onvoldoende duidelijk zijn gedefinieerd. Wat de overheid precies verstaat onder artsen die “te vaak of te lang ziektebriefjes voorschrijven”, blijft volgens de GBA te vaag.

Transparantie ontbreekt

De Gegevensbeschermingsautoriteit wijst bovendien op de gevaren van artificiële intelligentie bij de verwerking van de data. AI-datamining kan leiden tot foutieve signalen en discriminatie, met grote gevolgen voor artsen en patiënten. 

De GBA verwijst expliciet naar de Nederlandse Toeslagenaffaire, waar duizenden gezinnen onterecht als fraudeur werden bestempeld. “De menselijke controle is onvoldoende gegarandeerd en er ontbreekt transparantie over de algoritmes en de bevoegdheden van het RIZIV.”

De GBA zegt niet resoluut “neen” tegen de databank, maar vraagt de minister wel om fundamentele aanpassingen aan te brengen. De juridische basis moet worden versterkt, en er zijn bijkomende waarborgen nodig op het vlak van gegevensbescherming en transparantie.

Minister erkent problemen

Minister Vandenbroucke liet in De Tijd weten de kritiek ernstig te nemen. “We zijn ons bewust van een aantal risico’s en de gevoeligheid van de data, net daarom willen we de databank wettelijk verankeren. We passen het wetsontwerp nu aan op basis van de aanbevelingen van de GBA en garanderen dat de waakhond de vinger aan de pols kan houden”, zegt hij. 

De ambitieuze timing wordt intussen wel bijgesteld. De voorziene lancering op 1 oktober 2025 schuift op naar begin 2026.

> Klik hier voor het advies van de GBA (in het Frans)