Vanaf 1 september 2025 wordt e-facturatie verplicht voor alle artsen in België. Die verplichte digitalisering blijft niet beperkt tot terugbetaalde prestaties, maar breidt zich uit naar álle medische verstrekkingen, ook die waarvoor geen enkele tussenkomst van het RIZIV geldt. Wat bedoeld was als een maatregel voor transparantie, evolueert in de praktijk naar een diepgaande controle die de kern van de arts-patiëntrelatie raakt, waarschuwt Stan Politis (Bvas).

“De verplichte e-facturatie maakt dat ziekenfondsen een zeer gedetailleerde stroom van informatie krijgen over àlle individuele patiënten en àlle individuele zorgverleners,” zegt professor Stan Politis, bestuurslid bij Bvas. Het artsensyndicaat verzet zich tegen bepaalde aspecten van deze nieuwe regeling omdat die zowel de privacy van de patiënt als het beroepsgeheim van de arts ondergraaft.

Centraal in deze hervorming staan de zogenaamde transparantiecodes, die artsen in de ambulante praktijk samen met de e-facturatie moeten invullen. Artsen worden bij het invullen van de transparantiecodes verplicht om bij elke prestatie niet alleen het bedrag mee te delen, maar ook of het gaat om een supplement of een niet-vergoedbare verstrekking. In dat laatste geval moet de arts ook een inhoudelijke omschrijving van de verstrekking geven, inclusief gebruikte materialen en procedures.

Dat is volgens Politis problematisch, zowel juridisch als ethisch. “Een ziekenfondsbediende zal medische details kunnen inzien van behandelingen waarvoor er geen enkele terugbetaling geldt, zonder dat de patiënt daar zelfs maar weet van heeft,” zegt Politis. “Dat kan gaan van esthetische schaamlipcorrecties, tattoo-verwijderingen, tot niet-vergoede fertiliteitsbehandelingen.”

Geen terugbetaling, wel inzage

De wettelijke basis waarop het RIZIV en de ziekenfondsen zich beroepen, is de GVU-wet. Volgens Bvas wordt die wet vandaag geïnterpreteerd op een manier die verder gaat dan oorspronkelijk bedoeld. “De transparantiecodes worden nu ingeroepen om een bredere vorm van controle op artsen te legitimeren, zonder dat er juridische grond voor is. Er is geen terugbetaling, maar wel volledige inzage, zowel in bedragen als in inhoud. Dat laatste klopt niet,” stelt Politis.

Nochtans stemden artsen in met de transparantiecodes als onderdeel van het akkoord artsen-ziekenfondsen 2024–2025. Die instemming was gebaseerd op twee duidelijke doelstellingen: ten eerste zou het voor patiënten eindelijk duidelijk worden wat een supplement is en wat volledig buiten de terugbetaling valt; ten tweede zou zichtbaar worden welke verstrekkingen niet kostendekkend zijn en dus nood hebben aan een opwaardering.

“Maar die tweede doelstelling is tot nu toe dode letter gebleven,” merkt Politis op. “De gevraagde transparantie voor de patiënt wordt niet gebruikt om de financiering van verlieslatende verstrekkingen te herzien, maar voor toezicht op individuele artsen.”

Koppelen aan andere databanken
Het voorontwerp van een nieuwe kaderwet (X+59) gaat nog verder. Die zou ziekenfondsen toelaten om medische gegevens uit andere databanken te koppelen, zogenaamd voor een “tijdelijke en eenmalige studie”. Maar volgens Politis dreigt dat in realiteit een permanente bevoegdheid te worden, met grote gevolgen voor de vertrouwelijkheid van patiëntgegevens. 

“Ziekenfondsen zullen ook de medische inhoud van niet-vergoede prestaties kunnen beoordelen. Zo evolueren ze van terugbetalingsinstanties naar controleorganen, ook buiten hun mandaat.” Volgens Bvas moeten ziekenfondsen kiezen: gaan ze artsen systematisch screenen, of gebruiken ze deze inzichten om het debat over ondergefinancierde zorg te voeren?

Doorschuiven naar het ziekenhuis

Een gevolg van die controledrang is dat artsen verlieslatende zorg verschuiven naar het ziekenhuis. Dat zorgt voor hogere kosten, overbelasting van personeel en infrastructuur. “Dat is inefficiënt, veel duurder en belast ziekenhuizen met behandelingen die er niet thuishoren,” zegt Politis. 

Voor Politis is de grens duidelijk. Transparantie naar de patiënt is nodig. Maar zodra medische gegevens richting administratieve diensten stromen, is het evenwicht zoek. “Straks leest een ziekenfondsbediende mee in medische details. Dat is voor ons onaanvaardbaar,” besluit hij. 

“De vraag is dan ook hoe patiënten zich voelen bij het idee dat onderdelen van hun medisch dossier zonder hun medeweten verschijnen op het scherm van een ziekenfondsbediende, zelfs als het gaat om niet-terugbetaalde zorg.”

Lees ook: E-facturatie verplicht vanaf 1 september 2025: bent u klaar?