Ondanks het potentieel om de administratieve lasten te verlichten, de diagnose te verbeteren of de ziekenhuisstromen te optimaliseren, wordt artificiële intelligentie (AI) nog steeds weinig toegepast in Europese ziekenhuizen, zo blijkt uit een rapport van de Europese Commissie. Verschillende technische, regelgevende, organisatorische en culturele belemmeringen remmen de invoering ervan. België ontsnapt niet aan deze dynamiek.

Artificiële intelligentie (AI) belooft verlichting te brengen voor de Europese gezondheidszorgsystemen, die onder druk staan door een tekort aan zorgpersoneel, een vergrijzende bevolking en een toename van chronische ziekten. Toch blijft de integratie ervan in de klinische praktijk marginaal. Dat blijkt uit een uitgebreide studie in opdracht van de Europese Commissie, die deze zomer is gepubliceerd. In deze studie worden de belemmeringen voor de invoering van AI in ziekenhuizen geanalyseerd en wordt een stappenplan voorgesteld om de invoering ervan te vergemakkelijken.

Veelbelovende, maar nog zeldzame toepassingen
Volgens het rapport zouden de reeds beschikbare AI-tools aan verschillende concrete behoeften kunnen voldoen: automatisering van administratieve taken, verbetering van de triage op de spoedeisende hulp, hulp bij radiologische diagnoses of ondersteuning bij de planning van kankerbehandelingen. Enkele Europese ziekenhuizen lopen voorop.

In Spanje heeft het Parc Taulí Hospital een intelligent triagesysteem geïmplementeerd dat de minder complexe gevallen doorverwijst naar een speciale afdeling, waardoor de drukte op de spoedeisende hulp wordt verminderd. In Noorwegen hebben de Vestre Viken-ziekenhuizen sinds augustus 2023 al meer dan 10.000 patiënten geanalyseerd met een AI-tool, waardoor meer dan 100 dagen aan wachttijd zijn bespaard en tot 15 medische consulten per dag zijn vermeden.

In Genève hebben de universitaire ziekenhuizen (HUG) een AI geïmplementeerd die de wachtrij voor MRI-scans van de hersenen in realtime herschikt op basis van urgentie, waardoor de wachttijden voor kritieke gevallen worden verkort. In Toulouse gebruikt het universitair ziekenhuis artificiële intelligentie om klinische aantekeningen te analyseren en sneller patiënten te identificeren die in aanmerking komen voor bepaalde klinische proeven. In Barcelona past het Hospital Clínic voorspellende AI toe om postoperatieve complicaties vroegtijdig op te sporen, waardoor het aantal heropnames wordt verminderd. In Zweden optimaliseert het Karolinska University Hospital de planning van operatiekamers met behulp van een algoritme dat anticipeert op de behoeften en het aantal last-minute annuleringen vermindert.

Meerdere belemmeringen geïdentificeerd
Maar deze gevallen blijven uitzonderingen. De studie identificeert vier categorieën van belangrijke belemmeringen:

• Technologische (gebrek aan interoperabiliteit, verouderde IT-infrastructuur, heterogene databases);
• Regelgevende (complexiteit van normen, onzekerheid over aansprakelijkheid in geval van fouten);
• Organisatorische (geringe betrokkenheid van zorgverleners, gebrek aan een duidelijke AI-strategie in instellingen);
• Cultureel (gebrek aan vertrouwen, angst voor ontmenselijking van de zorg, bezorgdheid over werkgelegenheid).

De integratie van AI-oplossingen is sterk afhankelijk van de lokale context. “De toegevoegde waarde moet in de praktijk worden aangetoond”, benadrukt het rapport, dat de nadruk legt op evaluatie in reële omstandigheden en monitoring na de implementatie.

Een routekaart voor Europa
De Commissie stelt verschillende maatregelen voor: oprichting van kenniscentra voor AI in de gezondheidszorg, gecoördineerde financiering, standaardisering van gezondheidsgegevens, ontwikkeling van een Europese catalogus van gecertificeerde tools en verbetering van de digitale geletterdheid bij professionals en patiënten.

Er wordt ook een monitoringkader voorgesteld, met concrete indicatoren om de vooruitgang te meten.

België in het peloton van volgers
België behoort tot de lidstaten waar de implementatie nog bescheiden is. Slechts een handvol Belgische ziekenhuizen heeft AI-tools in hun dagelijkse praktijk geïntegreerd. Onder de 26 deskundigen die in het kader van de studie werden ondervraagd, bevindt zich slechts één Belgische vertegenwoordiger. Het land kampt met name met een versnippering van de ziekenhuissystemen, een gebrek aan structurele financiering voor digitale innovatie en een nog steeds beperkte toegang tot interoperabele databases.Er bestaan echter wel proefprojecten, met name op het gebied van radiologische diagnostiek of het prioriteren van administratieve taken via automatische analyse van medische taal. Het potentieel is aanwezig, maar om dit te realiseren zijn een duidelijk kader, duurzame middelen en een sterke betrokkenheid van het zorgpersoneel nodig.> Ontdek het volledige rapport “Deployment of AI in healthcare – Final Report”