In tegenstelling tot wat algemeen wordt gevreesd, zouden alledaagse technologieën een beschermende rol kunnen spelen voor de gezondheid van de hersenen van ouderen, zo blijkt uit een internationale meta-analyse.
In een tijd waarin er steeds meer discussie is over de schadelijke effecten van schermen op de hersenen, heeft een grootschalig onderzoek deze perceptie genuanceerd door aan te tonen dat, bij oudere volwassenen, regelmatig gebruik van digitale technologieën geassocieerd is met een significante vermindering van het risico op cognitieve achteruitgang. Dit werk, gepubliceerd in Nature Human Behavior, is gebaseerd op een systematische review van 57 onderzoeken waarbij meer dan 400.000 deelnemers betrokken waren, van wie de gemiddelde leeftijd bij aanvang van de observaties 69 jaar was.
De auteurs noemen deze mensen “digitale pioniers”: geboren in een tijd waarin communicatiemiddelen nog gebaseerd waren op post, papieren kaarten en encyclopedieën, zijn ze geleidelijk overgestapt op het gebruik van pc's, internet, smartphones en navigatiehulpmiddelen. Voor deze bevolking is de digitale omgeving een gewoon onderdeel van het dagelijks leven geworden - voor het beheren van administratieve taken, voor sociale interactie en voor toegang tot informatie.
De resultaten van deze analyse spreken voor zich: ouderen die regelmatig gebruik maken van digitale hulpmiddelen lopen 58% minder risico op cognitieve achteruitgang, een effect dat vergelijkbaar is met, of zelfs groter is dan, dat van bepaalde bewezen beschermende factoren zoals lichamelijke activiteit, opleidingsniveau of het beoefenen van specifieke cognitieve oefeningen. De voordelen van deze blootstelling lijken geen verband te houden met verstorende factoren zoals sociaaleconomische status of algemene gezondheid, aldus de onderzoekers.
Er worden verschillende verklarende mechanismen naar voren gebracht.
Aan de ene kant stelt het gebruik van technologie constante cognitieve eisen: aanpassen aan veranderende interfaces, technische problemen oplossen, de overvloed aan informatie beheren en de aandacht bij digitale prikkels houden.
Aan de andere kant stimuleren deze hulpmiddelen sociale interactie - een goed gedocumenteerde beschermende factor bij het voorkomen van dementie - door directe communicatie en de coördinatie van face-to-face interacties te vergemakkelijken.
Tot slot fungeren digitale apparaten als externe ondersteuning voor het geheugen en de organisatie, waardoor mensen hun functionele autonomie kunnen behouden dankzij herinneringen, geautomatiseerde kalenders en planningshulpmiddelen.
De auteurs zijn echter voorzichtig bij het interpreteren van deze resultaten. Ze beweren niet dat technologie een universele remedie is tegen de effecten van hersenveroudering. Overmatig of passief gebruik van schermen, digitale sociale terugtrekking of blootstelling aan valse informatie kunnen daarentegen wel risico's inhouden.
Bovendien hebben de geanalyseerde gegevens specifiek betrekking op een generatie die op volwassen leeftijd werd blootgesteld aan digitale technologieën. Het blijft onzeker of de waargenomen effecten hetzelfde zullen zijn voor volgende generaties, die opgroeien in een digitale omgeving die al van kindsbeen af alomtegenwoordig is.
